Skręcenie stawu skokowego – definicja, objawy, leczenie

Silny ból kostki pojawiający się w wyniku odniesionego urazu wskazuje zazwyczaj na skręcenie stawu skokowego. To popularna kontuzja przydarzająca się nie tylko sportowcom, ale praktycznie każdemu z nas. Wystarczy jeden nieostrożny krok, ustawienie stopy w nienaturalnym położeniu, a następnie przeniesienie na nią ciężaru ciała. Jak zbudowany jest staw skokowy i jakie funkcje pełni? Na czym polega popularne skręcenie kostki? W jaki sposób możemy je rozpoznać i skutecznie leczyć?

Budowa i funkcje stawu skokowego

Skręcenie stawu skokowego, z którym część z nas miała do czynienia przynajmniej raz w życiu może objawiać się  na wiele sposobów. Dzieje się tak ze względu na bardzo złożoną budowę stawu skokowego. W największym uproszczeniu  jest to miejsce, w którym kości podudzia łączą się z kością skokową. Kontuzja i ból w kostce najprawdopodobniej wiąże się z urazem stawu skokowego. U ludzi wyróżniamy kilka części stawu skokowego: górny i dolny, który z kolei dzieli się na przedni i tylny.

Staw skokowy górny łączy główkę stawową (bloczek) kości skokowej z dalszą nasadą kości piszczelowej i strzałkowej. Napięta po bokach torebka stawowa jest przyczepiona do chrząstek wzdłuż brzegów tworzących staw kości. Za pracę tej części stawu skokowego odpowiadają 4 więzadła: trójgraniaste, skokowo-strzałkowe przednie, skokowo-strzałkowe tylne i więzadło piętowo-strzałkowe.

Staw skokowy dolny anatomicznie dzielimy na 2 odrębne części – tylną i przednią, pomiędzy którymi znajduje się więzozrost strzałkowo-piszczelowy. Obie części stawu posiadają odrębne torebki stawowe przyczepione do brzegów kości.  Funkcjonalnie pracują natomiast jako jeden staw.

W skład stawu skokowego tylnego wchodzi 5 więzadeł:

• skokowo-piętowe przednie,
• tylne,
• boczne,
• przyśrodkowe i międzykostne.

W stawie skokowym przednim znajdują się 3 więzadła:

• piętowo-łódkowe podeszwowe,
• skokowo-łódkowe i rozdwojone.

W jaki sposób skręcona kostka wpływa na naszą mobilność?

Wszystko zależy od tego, która część stawu skokowego ulegnie kontuzji. Górny staw skokowy odpowiada za ruchy zgięcia stopy – podeszwowego oraz grzbietowego. Gdy stąpamy po twardej powierzchni ta część stawu skokowego jest zatem odpowiedzialna za zgięcie i prostowanie stopy. Funkcją stawu skokowego dolnego jest dopasowywanie stopy do nierównego podłoża. Działając w sposób sprzężony z górną częścią stawu, dolny staw skokowy pozwala nam więc na wykonywanie ruchów zgięcia, odwodzenia i przewodzenia stopy, a także jej odwracanie i nawracanie.

Na czym polega skręcenie stawu skokowego?

Skręcenie stawu skokowego to kontuzja, która może się przydarzyć nie tylko w wyniku poważnego wypadku czy uprawniania sportu, ale również w dość prozaicznych czynnościach, takich jak wchodzenie po schodach czy stąpanie po nierównej powierzchni. Praktycznie każdy z nas doświadczył swego czasu sytuacji, gdy stopa, na którą przenoszony jest ciężar ciała ułożyła się nienaturalnie, co skończyło się chwilowym bólem, a w poważniejszym przypadku konsekwencją okazała się skręcona kostka. Co dzieje się wówczas w stawie?

W klasycznym wariancie, który dotyczy zdecydowanej większości tego rodzaju kontuzji, skręcenie stawu skokowego odbywa się w trakcie inwersji stopy, czyli jednoczesnym zgięciu podeszwowym, przywiedzeniu stopy oraz jej odwróceniu. Skręcenie kostki dotyczy wówczas zewnętrznej części stopy i wiąże się z urazem więzadeł skokowo-strzałkowych, biegnących od kostki bocznej do kości skokowej. Nie jest to natomiast jedyny możliwy wariant skręcenia kostki. Sporadycznie kontuzja zdarza się również w trakcie ewersji stopy, stanowiącej kombinację zgięcia grzbietowego, odwiedzenia oraz nawrócenia. Wówczas skręcona kostka to nic innego, jak uszkodzenie więzadła przyśrodkowego, zwanego również trójgraniastym, które rozciąga się między piszczelą i trzema innymi kośćmi stopy.

O tym jak poważny  jest uraz  stawu skokowego nie decyduje wyłącznie ból w kostce. Aby określić zakres  kontuzji, w medycynie stosuje się trzystopniową skalę, odpowiadającą poszczególnym poziomom naruszenia więzadeł, torebki stawowej, a także nasileniu pojawiającym się wówczas objawów. Skręcenie stawu skokowego 1 stopnia charakteryzuje się między innymi naciągnięciem lub naderwaniem części więzadeł i pęknięciem torebki stawowej. Kontuzji towarzyszy delikatny obrzęk, jednak nie dochodzi do utraty stabilności stawu. Specjalista będzie w stanie również stwierdzić ból w rzucie więzadła strzałkowo-skokowego przedniego.

Skręcony staw skokowy 2 stopnia jest dość poważnym urazem, ponieważ dochodzi między innymi do istotnego uszkodzenia więzadeł i torebki stawowej. Odczuwalny ból w kostce dotyczy przede wszystkim okolic wspomnianego już więzadła strzałkowo-skokowego przedniego, a także strzałkowo-piętowego. Możliwość poruszania stopą jest mocno ograniczona.

Skręcenie stawu skokowego 3 stopnia odnosi się do kontuzji, przy której następuje całkowite zerwanie więzadeł i towarzyszy temu rozległy obrzęk. Ból kostki jest bardzo silny, a poruszanie stopą praktycznie niemożliwe. Staw staje się niestabilny.

Przeczytaj także: Chondromalacja rzepki kolana: leczenie, przyczyny i objawy

Skręcenie stawu skokowego – objawy

W jaki sposób lekarz rozpoznaje skręcenie kostki? Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem, który zgłosił się do specjalisty podejrzewając uraz stawu skokowego. Objawy tej kontuzji są na szczęście dość jednoznacznie, co ułatwia postawienie trafnej diagnozy. Staw skokowy charakteryzuje się silnym unerwieniem, dlatego urazowi  towarzyszy zawsze znaczny ból kostki, najczęściej po zewnętrznej (bocznej) stronie stawu, która jest narażona na kontuzje podczas gwałtownej inwersji (ruch stopy w kierunku na zewnątrz i do góry). Ta dolegliwość nasila się szczególnie w trakcie próby wykonywania ruchu, podczas którego doszło do kontuzji. Ból w kostce jest odczuwalny również, gdy okolice uszkodzonych więzadeł – strzałkowo-skokowego przedniego i strzałkowo-piętowego – są uciskane.

Skręcenie kostki objawia się ponadto mniej lub bardziej silnym obrzękiem, a także zasinieniem skóry i wystąpieniem wylewu podskórnego w miejscu skręcenia stawu skokowego. Objawy są tym bardziej nasilone, im uraz poważniejszy, dlatego skręcenie kostki 3 stopnia charakteryzuje się ich najwyższym natężeniem. Warto zwrócić uwagę również na niestabilność stawu. Skręcona kostka nie pozwala na wykonywanie naturalnych ruchów stopy w mniejszym lub większym zakresie. Gdy skręcenie stawu skokowego nie jest bardzo rozległe  (I stopień) do jego stwierdzenia i podjęcia leczenia wystarczy standardowe badanie lekarskie, wsparte ewentualnie poprzez RTG (aby wykluczyć uszkodzenie i przemieszczenie kości). Gdy istnieje natomiast prawdopodobieństwo zerwania lub naderwania włókien tworzących więzadła, do określenia stopnia uszkodzenia stosuje się badanie USG stawu skokowego, a nawet rezonans magnetyczny.

Skręcenie stawu skokowego – leczenie

Niestabilność, uszkodzenie chrząstek i postępujące zwyrodnienie to tylko niektóre następstwa, do jakich może doprowadzić nieleczone lub leczone nieprawidłowo skręcenie stawu skokowego. Leczenie jest więc równie ważne, co postawienie samej diagnozy, a jego charakter zależy od tego, jak rozległy jest uraz. Niezależnie od stopnia kontuzji zaleca się podjęcie podobnych podstawowych kroków – to między innymi od nich zależy szybkość późniejszej rekonwalescencji. Zasady postępowania w razie skręcenia stawu skokowego określa metoda PRICE – której nazwa pochodzi od pierwszych liter poszczególnych kroków w języku angielskim.

PROTECTION, czyli zabezpieczenie stawu po urazie polegające na jego usztywnieniu. W tym celu można zastosować ortezę stawu skokowego. REST, a więc odpoczynek, to odciążenie skręconego stawu skokowego. Poruszanie należy ograniczyć do niezbędnego minimum i maksymalnie dużo czas spędzać w pozycji leżącej. Przemieszczając się, warto zatasować kule. Na opuchnięty staw doskonale działa lód (ICE), a im temperatura jest niższa, tym lepszy skutek.

W placówkach rehabilitacyjnych istnieje możliwość skorzystania z krioterapii, w trakcie której temperatura oparów gazu wynosi nawet minus 150 stopni Celsjusza. Przechodząc rekonwalescencję w domu można natomiast użyć okładów z lodem lub dostępnych w aptece cold-packów.

Czwarta zasada – COMPRESS – polega na uciśnięciu skręconej kostki opatrunkiem elastycznym. Warto dokonać tego jak najszybciej, nim obrzęk zdąży się rozwinąć. Kontuzjowaną nogę powinno się utrzymywać w górze (ELEVATION), dzięki czemu powodująca obrzęk limfa swobodnie odpłynie do węzłów chłonnych.

W pierwszej fazie leczenia można przyjmować leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Pomocna będzie również szybko podjęta rehabilitacja, a zwłaszcza specjalistyczne masaże, czyli terapia manualna, a także różnorodne ćwiczenia stabilizacyjne, które pozwolą tkankom tworzącym staw skokowy powrócić do pełnej funkcjonalności.

W gabinetach rehabilitacyjnych, poza wspomnianą krioterapią, do dyspozycji pacjentów pozostaje również leczenie polem jonoforezą i laserem. Tego typu środki wystarczą najczęściej do rekonwalescencji przy urazach 1 i 2 stopnia.

Jak należy postępować, gdy kontuzję kwalifikuje się jako stopień trzeci, a silny ból i ograniczenie ruchu uniemożliwia prawidłowe poruszanie się?

Leczenie często zakłada wówczas interwencję chirurgiczną, która stanowi jedyną możliwość naprawy struktury uszkodzonych tkanek. Artroskopia, czyli zabieg przy użyciu miniaturowej kamery jest na szczęście interwencją mało inwazyjną, ponieważ odbywa się poprzez niewielkie nacięcia na skórze wokół stawu. Po operacji staw skokowy powinien zostać na jakich czas trwale unieruchomiony. Po okresie rekonwalescencji, gdy ból w kostce i obrzęk praktycznie miną, a tkanki się zregenerują, przychodzi czas na rehabilitację. Wzmocnienie mięśni pomoże odciążyć nadwyrężone więzadła i inne tkanki tworzące staw skokowy.