Otyłość u dzieci 

Otyłość to przewlekła choroba metaboliczna, która dotyka coraz większej liczby dzieci. Stan ten charakteryzuje się ponadnormatywnym odkładaniem tkanki tłuszczowej, która obniża nie tylko samoocenę, ale również zwiększa ryzyko zachorowania na inne choroby. Jakie są przyczyny powstawania otyłości u dzieci? Jak zapobiegać rozwojowi schorzenia? Na te oraz inne pytania znajdziesz odpowiedź w dalszej części artykułu.

Otyłość u dzieci – problem ogólnoświatowy

Jest to poważny problem zdrowotny znaczącej populacji dzieci i młodzieży. Na całym świecie z roku na rok coraz większa liczba osób popada w ten stan – z czego większa część bagatelizuje problem. Warto jednak wiedzieć, że jest to choroba przewlekła, której nie należy bagatelizować. Problem ten ze względu na konsekwencje jest określany mianem epidemii XXI wieku. Szacuje się, że problem ten dotyczy około 20% chłopców i 15% dziewczynek w wieku szkolnym. W tej grupie pacjentów do oceny stanu odżywienia i przyrostu masy ciała stosujemy siatki centylowe. Najczęściej używany jest wskaźnik wagowo-wzrostowy, tzw. BMI. U dzieci prawidłowa wartość wskaźnika BMI zależy od płci i wieku. Zgodnie z aktualną definicją Światowej Organizacji Zdrowia za nadwagę uważa się wartość wskaźnika BMI w przedziale między 85 a 95 centylem. Otyłość jest definiowana jako wartość BMI równa lub przekraczająca 95 centyl.

Przyczyny otyłości u dzieci 

Przyczyn otyłości jest wiele. Najczęstszą z nich jest dodatni bilans energetyczny, co oznacza, że liczba kalorii dostarczanych wraz z pożywieniem jest większa, niż liczba kalorii przez nas wykorzystywanych. Przyczyną tego stanu jest łatwy dostęp do żywności przetworzonej, wysokokalorycznej, bogatej w tłuszcze i cukry proste, coraz większe porcje, nieregularność spożywania głównych posiłków, ich opuszczanie i jednocześnie częste podjadanie kalorycznych przekąsek. Z drugiej strony przyczynia się do tego ograniczona aktywność fizyczna i preferowanie siedzącego trybu życia.

Otyłość wśród dzieci to problem, na który składa się wiele czynników. Ogólnie rzecz biorąc, chorobę te można podzielić na dwa typy:

• otyłość wtórną, która spowodowana jest zaburzeniami hormonalnymi, genetycznymi, czy chorobami metabolicznymi; choroba ta diagnozowana jest w około 5% przypadków,
• otyłość pierwotną (nazywaną również otyłością prostą, samoistną lub pokarmową) – na jej powstawanie wpływ ma wiele czynników; są to przede wszystkim złe nawyki żywieniowe, genetyka czy psychologia).

Jakie są główne przyczyny otyłości u dzieci?

1. Styl życia – zbyt mała aktywność fizyczna w stosunku do kaloryczności przyjmowanych posiłków. Otyłe dzieci chętniej sięgają również po słodkie i słone przekąski, a nie tak jak powinno to mieć miejsce – owoce i warzywa. Brak ruchu oraz ciągłe podjadanie to najprostsza droga do nadwagi, a w konsekwencji do otyłości.
2. Zaburzenia hormonalne – mogą się manifestować przyrostem masy, choć nie jest to zwykle typowy nadmiar tkanki tłuszczowej (a np. obrzęki) lub rozkład tkanki tłuszczowej jest nierównomierny (np. na tułowiu z jednoczesnym zanikiem masy mięśniowej kończyn). Do zaburzeń o podłożu hormonalnym, które mogą się ujawnić w ten sposób, należą m.in.: niedoczynność tarczycy, hipogonadyzm u mężczyzn lub jeszcze rzadziej nadczynność nadnerczy (zespół Cushinga) 
3. Czynniki genetyczne – za predyspozycje rodzinne do nadwagi i otyłości odpowiada nie jeden, a cały zestaw genów. Wysokie ryzyko otyłości (rzędu 70%) występuje u dzieci, których rodzice są otyli. Jeżeli natomiast rodzice mają prawidłową masę ciała szansa na rozwój nadwagi lub otyłości u dziecka maleje do ok. 10%. Zależność ta wynika zarówno z predyspozycji genetycznych, jak i ze stylu życia całej rodziny. 

Otyłość brzuszna u dzieci i nie tylko spowodowana może być również przez aspekty, które na pierwszy rzut oka nie są niczym szkodliwym. Do takich czynników zaliczyć można pozornie niegroźne częste zwalnianie dzieci z zajęć wychowania fizycznego w szkole z obawy o stan zdrowia. Należy zaznaczyć to, że jest to nieodpowiednie podejście, które może nieść konsekwencje zdrowotne na dalszą część życia. Wczesna otyłość dziecięca może przerodzić się w otyłość młodzieńczą i towarzyszyć choremu w dorosłym życiu, w którym znacznie ciężej jest zgubić niezdrowe kilogramy.

Otyłość u dzieci – powikłania 

Otyłość wśród dzieci to problem, którego nie należy bagatelizować. Jakie mogą być konsekwencje tej choroby?

Do negatywnych konsekwencji zdrowotnych otyłości należy: podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego i LDL, trójglicerydów, podwyższone stężenie insuliny, nieprawidłowa tolerancja glukozy, nadciśnienie tętnicze, stłuszczenie wątroby, zaburzenia kostno-stawowe, bezdech senny oraz zaburzenia emocjonalne. W konsekwencji prowadzą one do rozwoju miażdżycy, chorób układu krążenia, cukrzycy typu II oraz większej predyspozycji do chorób nowotworowych w wieku dorosłym.

• • Insulinooporność i cukrzyca typu 2 – wynikają one z ograniczonej możliwości trzustki do pokrycia zapotrzebowania tkanek na insulinę w sytuacji znacznej nadwagi lub otyłości. 
  • Zespół metaboliczny – jest to grupa nieprawidłowości, takich jak nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe (wysokie stężenie cholesterolu i trójglicerydów), wysoki poziom cukru we krwi oraz otyłość brzuszna. Zespół metaboliczny zwiększa ryzyko choroby serca, cukrzycy czy udaru mózgu. 
  • Astma – występuje częściej u dzieci z nadwagą lub otyłością. 
  • Obrutacyjny bezdech senny. 
  • Zespół policystycznych jajników.
  • Przedwczesne dojrzewanie płciowe i miesiączka. 
  • Dolegliwości ze strony narządu ruchu, związane z przeciążeniem kości i mięśni.
  • Niealkoholowe stłuszczenie wątroby. 
  • Zaburzenia emocjonalne (niepokój, niska samoocena, depresja). 
  • Predyspozycja do rozwoju niektórych nowotworów w wieku dorosłym (rak przełyku, jelita grubego, trzustki, nerki, błony śluzowej macicy i rak piersi).

Leczenie otyłości u dzieci

Leczenie otyłości u dzieci i młodzieży jest trudne, złożone oraz długotrwałe, a jego podstawą jest zmiana stylu życia polegająca na zmianie sposobu żywienia oraz zwiększeniu aktywności fizycznej. Otyłość u najmłodszych jest problemem całej rodziny, dlatego zmiany nawyków żywieniowych nie powinny dotyczyć tylko samego dziecka.

Wyżej wymienionym powikłaniom otyłości można zapobiec – ważne jest jednak to, aby odpowiednio wcześnie reagować przez rozpoczęcie leczenia dziecka. Co ważne jednak – terapia zdrowotna powinna być prowadzona pod okiem specjalistów. Na samym początku warto skonsultować się z pediatrą, który przeprowadzi wywiad zarówno z dzieckiem, jak i rodzicami. W ten sposób zdobędzie informacje o stylu życia rodziny, ewentualnych problemach zdrowotnych, a także o stopniu nadwagi badanego. Po wstępnym badaniu dobierana jest odpowiednia dieta, która ma na celu wprowadzenie zdrowych nawyków do jadłospisu dziecka, a także zredukowanie nadmiaru kilogramów. Zmiana trybu życia na aktywny oraz odpowiednie żywienie to podstawa do tego, aby wyleczyć się z choroby. Ważne jest jednak to, aby już na wczesnym etapie leczyć otyłość u dzieci. 

Młody, rozwijający się organizm jest bardzo wrażliwy na niedobór składników odżywczych, dlatego dziecko z otyłością musi być pod stałą kontrolą, a leczenie powinno być prowadzone przez specjalistów. Dietetyk skupi się przede wszystkim na czynnikach ryzyka otyłości, na które mamy wpływ i które możemy modyfikować oraz eliminować, zapewniając jednocześnie prawidłowo zbilansowaną dietę, która nie doprowadzi do niedoborów pokarmowych a zapewni prawidłowy rozwój dziecka.

Centrum Zdrowia FitMedica zaprasza na konsultacje do wybitnych specjalistów w dziedzinie endokrynologii. W naszej przychodni znajdą Państwo również bogatą ofertę zajęć ruchowych. Fachową pomocą służą doskonale wyszkoleni fizjoterapeuci i dietetyk.