Niedoczynność tarczycy

Tarczyca to bardzo ważny gruczoł, dzięki któremu organizm może funkcjonować w prawidłowy sposób. Tyroksyna i trijodotyronina, czyli hormony tarczycy są odpowiedzialne m.in. za metabolizm czy procesy energetyczne. Zdarza się, że organizm cierpi na ich niedobór – przypadłość ta nazywana jest niedoczynnością tarczycy. Czym dokładnie jest to schorzenie? Jakie są objawy oraz jak wygląda leczenie choroby? Tego dowiesz się z dzisiejszego artykułu. 

Niedoczynność tarczycy – czym jest?

Niedoczynność tarczycy to stan, w którym tarczyca nie produkuje wystarczającej ilości ważnych dla życia hormonów. Jest to przyczyną zaburzenia przebiegu wielu szlaków metabolicznych w organizmie. Choroba rzadko manifestuje się na wczesnym etapie rozwoju, w miarę upływu czasu może jednak wywołać wiele problemów zdrowotnych, m.in.: otyłość, bóle stawów, niepłodność czy chorobę serca. Kobiety po 60 r.ż. mają zwiększone ryzyko niedoczynności tarczycy. Powszechnie dostępne są testy laboratoryjne, które pozwalają na oznaczenie stężenia poszczególnych hormonów we krwi. Leczenie substytucyjne za pomocą syntetycznych hormonów tarczycy jest zazwyczaj proste, bezpieczne i efektywne. Tarczyca jest niedużym gruczołem, o kształcie motyla, zlokalizowanym na szyi. Tarczyca produkuje i wydziela do krwi ważne dla życia hormony: T3 (trijodotyroninę) i T4 (tyroksynę). Hormony tarczycy regulują aktywność procesów metabolicznych, które toczą się w organizmie, takich jak: spalanie tłuszczów i cukrów, utrzymanie temperatury ciała, czy synteza białek.

Objawy niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy polega spowolnieniu procesów, które zachodzą w organizmie. Spowodowane jest to obniżeniem podstawowej przemiany materii, co w konsekwencji przeradza się w postępujące osłabienie, nadmierną senność czy zwiększenie masy ciała. Są to jedne z pierwszych objawów wystąpienia przypadłości. Nasilenie dolegliwości związanych z chorobą zależy zwykle od stopnia niedoboru hormonów gruczołu. Niedoczynność tarczycy objawy narastają powoli, nawet na przestrzeni kilku lat. Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości zalicza się:

• zmęczenie,
• zmniejszona tolerancja na zimno,
• zaparcia,
• sucha skóra,
• przyrost masy ciała,
• opuchnięcie twarzy,
• chrypka,
• osłabienie siły mięśniowej,
• podwyższone stężenie cholesterolu we krwi,
• tkliwość, ból i wzmożona sztywność mięśni,
• ból, sztywność i obrzęk stawów,
• nieregularne, obfite miesiączki,
• wypadanie włosów,
• wolna czynność serca,
• depresja,
• problemy z pamięcią.

W miarę upływu czasu, przy braku substytucji hormonalnej, tarczyca objawy stają się bardziej nasilone i dokuczliwe. Ciągła stymulacja tarczycy do uwalniania większej ilości hormonów prowadzi do powiększenia gruczołu (wole). Skrajna postać niedoczynności tarczycy, tzw. obrzęk śluzakowaty może stanowić zagrożenie dla życia. Do objawów należą: niskie ciśnienie tętnicze krwi, spadek napędu oddechowego, obniżenie temperatury ciała, areaktywność lub śpiączka.

Przyczyny niedoczynności tarczycy

Tarczyca niedoczynność ma różne podłoża. Choroba ta spowodowana może być wieloma schorzeniami, które przyczynią się do uszkodzenia gruczołu tarczowego. Niedoczynność tarczycy pojawia się, kiedy gruczoł nie produkuje wystarczającej ilości hormonów. Ma na to wpływ szereg czynników, wśród których należy wymienić: 

• • zaburzenia autoimmunologiczne – to stan, w którym organizm produkuje przeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom; choroba Hashimoto jest przykładem sytuacji, w której proces autoimmunologiczny toczy się w tarczycy; obecność przeciwciał upośledza zdolność tarczycy do produkcji hormonów,
  • leczenie nadczynności tarczycy – zwłaszcza terapia radiojodem lub lekami przeciwtarczycowymi,
  • stan po częściowym lub całkowitym usunięciu tarczycy,
  • stan po radioterapii w obrębie głowy i szyi,
  • inne leki np. lit.
•  

Wśród rzadszych przyczyn niedoczynności tarczycy wymienia się m.in. wady wrodzone, niedoczynności przysadki mózgowej czy nawet ciążę.

• • Wada wrodzona – polegająca na niewykształceniu się tarczycy. Może mieć charakter dziedziczny. Dzieci z tą postacią niedoczynności tarczycy nie prezentują zaburzeń bezpośrednio po urodzeniu. W wielu krajach (w tym w Polsce) prowadzi się badania przesiewowe noworodków pod tym kątem.
  • Niedoczynność przysadki mózgowej – to stan, w którym przysadka nie produkuje wystarczającej ilości hormonu stymulującego tarczycę (TSH) do działania.
  • Ciąża – niedoczynność tarczycy zdarza się w trakcie lub po porodzie i jest związana z obecnością przeciwciał przeciwtarczycowych. Nieleczona niedoczynność tarczycy zwiększa ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego, stanu przedrzucawkowego oraz prowadzi do opóźnienia rozwoju płodu.
  • Niedobór jodu.
•  

Co ważne – każdy typ niedoczynności tarczycy ma inne przyczyny.

• • Wtórna niedoczynność tarczycy – przyczyna jej powstawania znajduje się w przysadce mózgowej. Spowodowana jest ona niewystarczającym wydzielaniem TSH (hormonu tyretropowego), który odpowiedzialny jest za pobudzenie tarczycy. Niedoczynność przysadki może być powikłaniem po przebytym nowotworze lub konsekwencją uszkodzenia urazowego.
  • Subkliniczna niedoczynność tarczycy – wśród przyczyn wystąpienia wymienić można m.in. dyshormonogeneze, czyli zaburzenie biosyntezy hormonów tarczycy, a także autoimmunologiczne choroby.
  • Wrodzona niedoczynność tarczycy – ten typ niedoczynności może wynikać z braku lub nieprawidłowego rozwoju tarczycy, problemami z przysadką i podwzgórzem czy z niedoboru jodu.
•  

Czynniki ryzyka niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy może się rozwinąć w każdym wieku i bez względu na płeć. Wyodrębniono jednak grupy ryzyka, u których szansa na wystąpienie choroby jest większa. Należą tutaj:

• kobiety po 60 r.ż.,
• pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi,
• osoby, których krewni I-stopnia mają zdiagnozowaną chorobę autoimmunologiczną,
• pacjenci po leczeniu jodem radioaktywnym lub lekami przeciwtarczycowymi,
• pacjenci po radioterapii w obrębie głowy lub szyi,
• pacjenci po częściowym usunięciu tarczycy,
• ciężarne i położnice w przeciągu 6 miesięcy od porodu.

Niedoczynność tarczycy – jak wygląda leczenie?

Niedoczynność tarczycy jest schorzeniem, które wymaga stałego leczenia. Polega ono na regularnym przyjmowaniu hormonów w postaci preparatów tyroksyny. Dawkowanie ustalane jest przez lekarza na podstawie badań kontrolnych. Ten typ leczenia przynosi dobre efekty – wymaga jednak czasu i systematycznego przyjmowania leków. Leczenie niedoczynności tarczycy opiera się głównie o monitorowanie stężenia hormonu TSH – jeżeli przykładowo poziom TSH spadł, jest to znak, że metody leczenia są skuteczne i przynoszą pozytywne rezultaty.

Niedoczynność tarczycy – jakie są powikłania?

Nieleczona niedoczynność tarczycy może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych. Do najczęstszych powikłań zalicza się m.in. powstawanie wola, chorób serca czy niepłodność.

• • Powstanie wola – jest związane z ciągłą stymulacją tarczycy do produkcji większej ilości hormonów. Najczęstszą przyczyną wola jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto). Powiększona tarczyca jest widoczna na szyi i stanowi defekt estetyczny, może jednak upośledzać połykanie (ucisk na przełyk) i oddychanie (ucisk na tchawicę).
  • Choroba serca – niedoczynność tarczycy wiąże się z upośledzeniem metabolizmu cholesterolu i wzrostem stężenia cholesterolu frakcji LDL we krwi. Długotrwały niedobór hormonów tarczycy może skutkować powiększeniem sylwetki serca i niewydolnością serca.
  • Osłabienie funkcji umysłowych i depresja.
  • Uszkodzenie nerwów obwodowych, które objawia się mrowieniem, drętwieniem i bólem w obszarze uszkodzenia. Może prowadzić do osłabienia siły mięśniowej i utraty kontroli nad mięśniami.
  • Niepłodność – niskie stężenie hormonów tarczycy wpływa niekorzystnie na proces owulacji. Obecność autoprzeciwciał dodatków upośledza płodność. Terapia suplementacyjna hormonami tarczycy jest zwykle niewystarczająca do uregulowania tych zaburzeń.
  • Wady wrodzone – obserwuje się częściej u dzieci matek z niewyrównaną w ciąży czynnością tarczycy. Dzieci takie mają większe ryzyko poważnych zaburzeń rozwoju fizycznego i umysłowego. Wczesna diagnoza i podjęcie leczenia daje dużą szansę na zminimalizowanie problemu.
•  

Czy można zapobiec powstawaniu niedoczynności tarczycy?

Z racji tego, że niedoczynność tarczycy jest coraz częściej występującą chorobą, wiele osób zadaje sobie pytanie, czy można w jakiś sposób zapobiec jej powstawaniu. Możliwe to jest tylko dla niektórych typów przypadłości (szczególnie tym, które wynikają z niedoboru jodu). Jak to zrobić? Nie jest to na szczęście problematyczne – jod jest składnikiem soli kuchennej, która jest praktycznie nieodłącznym elementem w kuchni. 

Centrum Zdrowia FitMedica zaprasza na konsultacje do wybitnych specjalistów w dziedzinie endokrynologii, kardiologii i neurologii. W naszej placówce oferujemy także wysokiej jakości badania ultrasonograficzne.