Osteoporoza to przewlekła choroba, w której przebiegu obserwujemy postępujący ubytek masy kostnej. Choć dotyka najczęściej osoby starsze, może rozwijać się również u osób młodszych. Ponieważ osteoporoza przez długi czas nie daje objawów, o jej istnieniu pacjenci często dowiadują się przez przypadek, na przykład po złamaniu kości. Co trzeba wiedzieć o tej chorobie i jak ją leczyć?
W artykule dowiesz się:
Przebieg i objawy osteoporozy
Osteoporoza rozwija się stopniowo, a jej pierwsze objawy mogą pozostać niezauważone. Stopniowo obniża się gęstość kości (ich struktura zmienia się ze zbitej w gąbczastą, porowatą). W miarę postępu choroby zwiększa się kruchość kości, a w konsekwencji pojawia się ryzyko złamań. W zaawansowanym etapie choroby może do nich dochodzić nawet przy niewielkich urazach. Złamania często dotyczą szyjki kości udowej (w okolicach biodra), nadgarstka oraz kręgów kręgosłupa.
Osteoporozę możemy podzielić na:
- Pierwotną – naturalną, związaną ze starzeniem się organizmu (stopniowe zmniejszanie się masy kostnej rozpoczyna się już w czwartej dekadzie życia).
- Wtórną – której podłożem mogą być choroby endokrynologiczne, niektóre leki (w tym hormonalne), choroby autoimmunologiczne (m.in. reumatyczne), przewlekłe palenie papierosów, niedowaga, nowotwory, etc.
Złamania kręgosłupa w osteoporozie
Ponieważ złamania często dotyczą kręgów kręgosłupa, jednym z widocznych objawów osteoporozy może być zmniejszenie wzrostu lub wykształcenie przygarbionej postawy ciała. W osteoporotycznych złamaniach kręgów (kompresyjnych złamaniach kręgosłupa) trzon kręgu zostaje zmiażdżony przez kręgi znajdujące się wyżej, przez co cały kręgosłup ulega skróceniu.
Złamaniom w obrębie kręgosłupa mogą (choć nie zawsze muszą) towarzyszyć objawy bólowe – w osteoporozie to zwykle ostry ból różnych odcinków kręgosłupa, niekiedy promieniujący do innych okolic. Objawem osteoporozy może być na przykład ból nóg (np. promieniujący z uszkodzeń w obrębie stawów krzyżowo-biodrowych czy miednicy).
Przy zaawansowanej osteoporozie, złamania kręgów i innych kości mogą powstawać nawet przy typowych czynnościach, takich jak podnoszenie cięższych przedmiotów z podłogi, gwałtowne kichnięcie, gwałtowne niekontrolowane napięcie mięśni np. poślizgnięcie.
Kto jest narażony na osteoporozę?
Ryzyko wystąpienia osteoporozy rośnie u osób, które prowadzą niewłaściwy tryb życia – nie kontrolują chorób przewlekłych (np. cukrzycy, niedoczynności tarczycy), prowadzą siedzący tryb życia, a ich dieta bogata jest w przetworzone produkty. Czynnikiem osłabiającym kości może być też chroniczny niedobór witamin i minerałów (w tym szczególnie witamin D, K, wapnia i fosforu).
Na osteoporozę narażone są najczęściej:
- Kobiety, które przeszły menopauzę i związane z tym zmiany hormonalne (spadek stężenia estrogenów, które chronią organizm przed ubytkami masy kostnej).
- Osoby powyżej 65-70. roku życia.
- Osoby, których krewni chorowali na osteoporozę.
- Osoby, które nadużywają alkoholu, tytoniu lub ich dieta nie jest prawidłowo zbilansowana.
- Osoby, które nie prowadzą aktywności fizycznej.
Leczenie osteoporozy
W leczeniu osteoporozy bardzo ważne jest szybkie rozpoznanie choroby (jak już powiedzieliśmy, jej utajona faza przebiega bardzo długo). Najważniejsze aspekty leczenia, to:
- spowolnienie procesu utraty tkanki kostnej,
- prewencja złamań.
Poza zastosowaniem odpowiednich leków, istotne jest także wprowadzenie modyfikacji w trybie życia (to szczególnie ważne, jeśli chorobę rozpoznano na wczesnym etapie, ponieważ takie działania mogą spowolnić postęp choroby).
Terapia farmakologiczna osteoporozy obejmuje między innymi takie grupy leków jak:
- Bisfosfoniany – czyli inhibitory resorpcji kości. Hamują działanie osteoklastów, czyli komórek kościogubnych, odpowiedzialnych za rozkład (resorpcję) tkanki kostnej. Leki z tej grupy zmniejszają ryzyko złamań, szczególnie tych najczęściej towarzyszących osteoporozie: w obrębie kręgosłupa i biodra.
- Denosumab – który jest lekiem biologicznym – przeciwciałem hamującym resorpcję kości. Blokuje działanie białka odpowiedzialnego za aktywację i przeżywanie osteoklastów. Stosuje się go często u pacjentów, u których bisfosfoniany okazały się nieskuteczne lub istnieją przeciwwskazania do ich stosowania.
- Leki anaboliczne – w zaawansowanym stadium choroby stosuje się leki stymulujące odbudowę kości (które mają zdolność pobudzania osteoblastów do tworzenia nowej tkanki kostnej).
Jakie zmiany w stylu życia wprowadzić?
Leczenie osteoporozy obejmuje również zmiany w codziennych nawykach, które mogą spowolnić postęp choroby i zmniejszyć ryzyko złamań:
- Dieta bogata w wapń i witaminę D – witamina ta zwiększa wchłanianie wapnia w jelitach, co pozwala na lepszą mineralizację kości. Procesy te wspiera także witamina K, dlatego warto przyjmować obie te witaminy jednocześnie. Zaleca się spożywanie – między innymi – produktów mlecznych, warzyw liściastych oraz tłustych ryb, które są bogate w te składniki.
- Regularna aktywność fizyczna – która całościowo wzmacnia metabolizm organizmu, wchłanianie składników odżywczych, transport hormonów, neuroprzekaźników i innych składników niezbędnych do utrzymania homeostazy organizmu. U pacjentów z osteoporozą pozwala też wzmocnić mięśnie i poprawić koordynację, co zmniejsza ryzyko upadków. W przypadku zaawansowanej osteoporozy, przed podjęciem aktywności należy skonsultować się z lekarzem.
- Unikanie używek – nadmierne spożycie alkoholu oraz palenie papierosów negatywnie wpływają na procesy związane z regulacją gęstości kości.
Badanie osteoporozy
W diagnostyce osteoporozy stosuje się densytometrię (badanie densytometryczne). To relatywnie proste badanie RTG, które nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania i trwa kilka minut – przypomina tradycyjne zdjęcie rentgenowskie. Obrazowaniu poddaje się zwykle szyjkę kości udowej i kręgi kręgosłupa, lub nadgarstek i kości przedramienia.
Densytometria pozwala określić gęstość mineralnej tkanki kostnej z bardzo dużą dokładnością. Wsparciem w diagnostyce mogą być także badania laboratoryjne wykluczające inne choroby, np. zapalne lub niedobory pierwiastków.
Do jakiego lekarza się zgłosić?
Osteoporozę diagnozuje i leczy lekarz reumatolog lub ortopeda. W przypadku podejrzenia utraty gęstości kości, lekarz rodzinny zwykle kieruje pacjenta do lekarza ze specjalizacją w dziedzinie reumatologii.
Jeśli szukasz pomocy w diagnostyce i leczeniu osteoporozy w Warszawie, skontaktuj się z nami. W naszym centrum medycznym funkcjonuje Poradnia Reumatologiczna i Poradnia Ortopedyczna.
Terapia hormonalna i suplementacja w leczeniu osteoporozy
W przypadku kobiet po menopauzie hormonalna terapia zastępcza (HTZ, terapia estrogenowa) może przeciwdziałać utracie masy kostnej. Estrogeny mają wpływ na równowagę procesów związanych z resorpcją (utratą) i tworzeniem się tkanki kostnej. Hormony tej grupy zmniejszają aktywność komórek odpowiedzialnych za resorpcję kości (osteoklastów) – między innymi przez hamowanie ich różnicowania i stymulację apoptozy (samozniszczenia komórki).
Nawet relatywnie krótkie stosowanie HTZ może prowadzić do trwałego zmniejszenia ryzyka osteoporozy. Jednocześnie z terapią hormonalną mogą wiązać się skutki uboczne, dlatego jej wdrożenie rekomenduje lekarz na podstawie dokładnej analizy stanu zdrowia kobiety.