Niewydolność serca: przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest niewydolność serca?

Określamy tak niezdolność mięśnia sercowego do pompowania krwi w ilości, która pokrywa zapotrzebowanie organizmu. Niektóre choroby, takie jak nadciśnienie tętnicze lub choroba wieńcowa prowadzą do uszkodzenia mięśnia serca i w efekcie do rozwoju niewydolności krążenia. Nie wszystkie zaburzenia, które skutkują rozwojem niewydolności serca są odwracalne, jednak zastosowanie właściwego leczenia może zahamować postęp choroby, złagodzić objawy i wydłużyć życie. Zmiany stylu życia, takie jak przywrócenie prawidłowej masy ciała, aktywność fizyczna, zmniejszenie ilości soli w diecie, ograniczenie stresu może poprawić jakość życia. Jednym ze sposobów zapobiegania rozwojowi niewydolności serca jest właściwe leczenie chorób układu krążenia i innych, np. nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, cukrzycy czy otyłości.

Niewydolność serca – rodzaje

Niewydolność serca to przypadłość, która występuje w kilku rodzajach. Do tych typów choroby zalicza się:

• przewlekła niewydolność serca,
• ostra niewydolność serca,
• zastoinowa niewydolność serca,
• skurczowa i rozkurczowa niewydolność serca,
• niewydolność lewokomorowa,
• niewydolność prawokomorowa.

Przewlekła niewydolność serca

Jest to postępujący zespół objawów, który swoje podłoże ma w zmniejszonej ilości pompowanej krwi w jednostce czasu względem zapotrzebowania jej dla tkanek (mniejsza pojemność minutowa serca). Ma to swoje konsekwencje dla narządu – utrzymanie odpowiedniego poziomu pompowanej krwi jest możliwe przez zwiększenie ciśnienia napełniania lewej komory serca. Najczęstszymi objawami przewlekłej niewydolności serca jest m.in. choroba niedokrwienna serca, kardiomiopatia rozstrzeniowa, przeciążenie ciśnieniowe serca (ze względu na zwiększone ciśnienie tętnicze) czy powikłania po zawale serca.

Ostra niewydolność serca

Ostra niewydolność serca to przypadłość, która rozwija się w bardzo krótkim czasie i niesie ze sobą stan zagrożenia życia. Ten rodzaj niewydolności występuje u osób, które nigdy nie miały problemów z sercem oraz jako powikłanie po innych przypadłościach. Najczęstszą przyczyną ostrej niewydolności serca jest upośledzenie czynności skurczowej i rozkurczowej (dostarczenie komórkom zbyt małej ilości tlenu i wartości odżywczych). 

Zastoinowa niewydolność serca

Zastoinowej niewydolności serca towarzyszy zastój płynu w organizmie. Jest to groźna przypadłość, która jest skutkiem wielu schorzeń. Ten typ niewydolności wiąże się z niewystarczającym dostarczaniem krwi do całego organizmu. Najczęstszymi przyczynami rozwoju tej choroby są m.in. choroby niedokrwienne, nadciśnienie tętnicze, kardiomiopatie, migotanie przedsionków lub takie przypadłości jak cukrzyca, choroby tarczycy, astma czy anemia. 

Skurczowa i rozkurczowa niewydolność serca

Możliwe jest wystąpienie również skurczowej niewydolności serca (spadek frakcji wyrzutowej) oraz rozkurczowej (występująca najczęściej w chorobie wieńcowej lub w przypadku przerostu mięśnia sercowego). Przypadłość ta cechuje się podwyższonym ciśnieniem późnorozkurczowym w komorze serca.

Lewokomorowa i prawokomorowa niewydolność serca

Niewydolność serca dzieli się również na lewokomorową i prawokomorową. Przypadłość ta występuje najczęściej po zawale mięśnia sercowego (lewa komora) lub jako powikłanie niewydolności lewokomorowej (prawa komora).

Przyczyny niewydolności serca

Niewydolność mięśnia sercowego rozwija się zwykle jako konsekwencja innej przewlekłej lub ostrej choroby serca, np. nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej, wady zastawkowej, zaburzeń rytmu serca, zapalenia mięśnia serca czy innej, np. cukrzycy, otyłości, alkoholizmu, zaburzeń czynności tarczycy. Czasami niewydolność serca pojawia się w następstwie wady metabolicznej lub defektu genetycznego.

Objawy niewydolności serca

Niewydolność serca może mieć charakter przewlekły lub rozpocząć się nagle. Dolegliwości obejmują między innymi:

– Zadyszkę, uczucie braku powietrza, duszność podczas wysiłku lub w pozycji leżącej na wznak

– Zmęczenie, brak siły

– Obrzęki nóg, często stóp i kostek

– Nieregularną czynność serca

– Zmniejszoną wydolność fizyczną

– Świszczący oddech, odkasływanie

– Oddawanie moczu w porze nocnej

– Zwiększenie obwodu brzucha

– Nagły przyrost masy ciała

– Utratę apetytu, nudności

– Problemy z koncentracją

Powikłania niewydolności serca:

Niewydolność serca prowadzi do upośledzenia przepływu krwi przez inne narządy, takie jak nerki, wątroba, jelita czy mózg prowadząc w rezultacie do wystąpienia przewlekłej choroby nerek, niewydolności wątroby, zaburzeń wchłaniania i niedożywienia, zatorów i zakrzepów, zaburzeń rytmu serca.

Leczenie niewydolności serca:

Niewydolność serca jest chorobą postępującą i wymaga leczenia przez całe życie. W niektórych sytuacjach można usunąć przyczynę niewydolności serca, np. naprawić uszkodzoną zastawkę lub przywrócić prawidłowy rytm serca. W innych przypadkach stosujemy leczenie, które ma na celu zatrzymać postęp choroby, poprawić jakość życia i zmniejszyć ryzyko nagłej śmierci sercowej.

Terapia zachowawcza sprowadza się zwykle do podawania kombinacji kilku leków:

1. Inhibitorów enzymu konwertującego angiotensynę – są to leki, które rozszerzają naczynia krwionośne, żeby obniżyć ciśnienie tętnicze krwi, poprawić przepływ krwi przez narządy i zmniejszyć obciążenia serca.
2. Inhibitorów receptora dla angiotensyny II – głównie w przypadku nietolerancji leków z 1. grupy.
3. Beta-adrenolityków – czyli leków, które nie tylko zwalniają czynność serca i obniżają ciśnienie tętnicze krwi, ale również ograniczają lub odwracają niektóre niekorzystne zmiany w mięśniu sercowym. Leki z tej grupy zmniejszają nasilenie objawów niewydolności serca, poprawiają funkcję mięśnia serca i wydłużają przeżycie pacjentów.
4. Diuretyków (leków moczopędnych) – są to preparaty o działaniu wspomagającym usuwanie nadmiaru wody z organizmu poprzez nasilenie produkcji moczu. Z uwagi na utratę potasu i magnezu w trakcie terapii diuretykami zwykle zaleca się kontrolę stężenia tych elektrolitów we krwi i ew. suplementację.
5. Antagonistów aldosteronu – czyli leków moczopędnych oszczędzających potas o udowodnionym działaniu na przeżycie pacjentów z ciężką niewydolnością serca.
6. Digoksyny – preparatu, który poprawia kurczliwość mięśnia serca i zwalnia czynność serca. Jest częściej stosowany u pacjentów z towarzyszącym migotaniem przedsionków.

Leki te w formie doustnej pacjent może przyjmować w domu. Zdarza się jednak, że w z powodu zaostrzenia objawów niewydolności serca chory jest przyjęty do szpitala i otrzymuje terapię dożylną. Wśród dodatkowych preparatów wspomagających są leki inotropowe, które poprawiają ciśnienie tętnicze krwi i wspomagają pracę serca.

W przypadku nieskuteczności terapii doustnej i dożylnej lub istnienia potencjalnie usuwalnej przyczyny niewydolności serca należy rozważyć leczenie zabiegowe.

Leczenie zabiegowe niewydolności serca

1. Pomostowanie aortalno-wieńcowe (by-passy) jest zarezerwowane dla pacjentów z chorobą wieńcową i polega na wytworzeniu nowych połączeń naczyniowych, które pozwalają na swobodny przepływ krwi do serca, z pominięciem zablokowanych tętnic. Źródłem nowych połączeń są naczynia pobierane z podudzia, przedramienia lub klatki piersiowej pacjenta.
2. Naprawa lub wymiana zastawki serca, jeśli jest przyczyną niewydolności krążenia może zahamować niekorzystne zmiany w mięśniu serca. Operacja polega na uszczelnieniu własnej zastawki pacjenta (często dotyczy to zastawki mitralnej), tak żeby zapobiec cofaniu się krwi, lub zastąpieniu uszkodzonej zastawki protezą. W tym celu nie zawsze jest konieczna operacja na otwartym sercu, część zabiegów można wykonać przy użyciu technik małoinwazyjnych.
3. Wszczepienie kardiowertera-defibrylatora (ICD) polega na umieszczeniu urządzenia wielkości pudełka od zapałek pod skórą na klatce piersiowej i doprowadzeniu od niego przewodów (elektrod) przez naczynia żylne do prawej komory serca. Kardiowerter-defibrylator monitoruje rytm serca. W sytuacji, kiedy pojawiają się niebezpieczne dla życia zaburzenia rytmu serca lub serce przestaje bić urządzenie wysyła impulsy, które mają za zadanie przywrócić prawidłową czynność serca. Kardiowerter-defibrylator może również posiadać funkcję stymulatora i przyspieszać rytm serca, w razie zbytniego spowolnienia jego czynności.
4. Terapia resynchronizująca (CRT): u wielu chorych z niewydolnością serca stwierdza się zaburzenia w układzie wytwarzającym i przewodzącym bodźce elektryczne w sercu, stąd poszczególne części serca kurczą się w sposób nieskoordynowany. Dodatkowo zmniejsza to wydolność osłabionego mięśnia serca. Takim pacjentom można zaproponować wszczepienia urządzenia do terapii resynchronizującej, które składa się części implantowanej pod skórę klatki piersiowej (jak w przypadku kardiowertera-defibrylatora) oraz przewodów (elektrod) wprowadzanych przez naczynia żylne do prawej i w okolice lewej komory serca. Często urządzenie do terapii resynchronizującej posiada dodatkowo właściwości kardiowertera-defibrylatora.
5. Mechaniczne wspomaganie krążenia (VAD) to pompa wszczepiana operacyjnie do jamy brzusznej lub klatki piersiowej pacjenta i połączona z sercem, tak żeby wspomagać jego pracę. Do zabiegu kwalifikuje się pacjentów ze skrajnie ciężką niewydolnością serca, tak żeby umożliwić im oczekiwanie na transplantację. Zastosowanie mechanicznego wspomagania krążenia wydłuża życie i poprawia jego jakość także u chorych, którzy ze względu na przeciwwskazania nie mogą być kwalifikowani do przeszczepienia serca.
6. Transplantacja serca jest leczeniem z wyboru dla wybranych pacjentów ze skrajnie ciężką niewydolnością serca. Jest to metoda obarczona istotnym ryzykiem zgonu we wczesnym okresie pooperacyjnym. Kwalifikacja do zabiegu wymaga współdziałania wielu specjalistów (kardiologów, kardiochirurgów, anestezjologów, psychologów), którzy wchodzą w skład tzw. heart team. Średni czas oczekiwania na dawcę wynosi ok. 2 lat.

Wszystkich potrzebujących zapraszamy do Centrum Zdrowia FitMedica na konsultacje kardiologiczne do wybitnych specjalistów w tej dziedzinie. W naszej przychodni można także wykonać badanie EKG, Holter-EKG, Holter-RR i ECHO serca. Jesteśmy przygotowani do świadczenia usług dla dzieci i dorosłych.