Rehabilitacja kręgosłupa lędźwiowego – na czym polega i jakie ćwiczenia obejmuje?

Bóle kręgosłupa lędźwiowego są jednymi z najczęstszych dolegliwości zgłaszanych przez pacjentów. Według badań dotyczą nawet 80% osób dorosłych. Szacuje się, że są drugim co do częstości występowania – zaraz po bólach głowy – objawem ograniczającym sprawność, a około 30-40% pacjentów zgłaszających się do ortopedy uskarża się na dolegliwości bólowe w odcinku lędźwiowym.

Przyczyny ich powstawania są różne i zależą w dużej mierze od wieku pacjenta, charakteru pracy czy stopnia aktywności fizycznej. Mogą przybierać postać ostrą lub przewleką. Zespoły bólowe kręgosłupa mogą być następstwem urazów i przeciążeń okolicznych tkanek miękkich a także wad wrodzonych kręgosłupa. Ból kręgosłupa często jest spowodowany zmianami zwyrodnieniowymi kręgów oraz krążka międzykręgowego – dyskopatią kręgosłupa.

Dyskopatia odcinka lędźwiowego kręgosłupa

Dyskopatia odcinka lędźwiowego kręgosłupa to najczęstszy problem na który uskarżają się pacjenci. W wyniku zmian zwyrodnieniowych, przeciążenia lub urazu krążek międzykręgowy zostaje uszkodzony i uwypukla się w kierunku kanału kręgowego i nerwów unerwiających kończyny dolne. Mówimy wtedy o ucisku na rdzeń kręgowy lub korzenie nerwowe. Potocznie mowa tu o „wypadniętym dysku”. W takiej sytuacji ból pojawia się w dolnym odcinku kręgosłupa lędźwiowego, niekiedy promieniuje do pośladków, tylnej lub przedniej strony uda, a nawet do podudzi i palców stóp. Jeśli korzeń nerwowy zostanie podrażniony przez uwypuklony dysk może powstać stan zapalny nerwu kulszowego – tzw. rwa kulszowa. Dolegliwościom tym często towarzyszy wzmożone napięcie mięśni pleców i uczucie sztywności, a w zaawansowanej formie drętwienie kończyn dolnych i osłabienie siły mięśniowej.

Przyczyny bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym

Ból dolnego odcinka kręgosłupa nie zawsze musi oznaczać dyskopatię. Praca siedząca, wielogodzinne przebywanie w jednej pozycji oraz brak aktywności fizycznej również może prowadzić do przeciążeń odcinka lędźwiowego. Nadwaga i otyłość także mają wpływ na powstawanie przeciążeń. Osłabione mięśnie niewystarczająco stabilizują i wspomagają kręgosłup. Dochodzi wtedy do zmian przeciążeniowych okolicznych tkanek miękkich. Początkowo dyskomfort jest niewielki i często bagatelizowany przez pacjentów, jednakże z czasem ból może się nasilać, przybierając postać ostrą w której najmniejszy ruch powoduje ból.

Praca fizyczna, dźwiganie ciężarów, wymuszone, nienaturalne pozycje ciała, brak dodatkowej stabilizacji i odciążenia kręgosłupa w postaci pasów lędźwiowych również mogą powodować poważne zmiany przeciążeniowe dolnego odcinka kręgosłupa.

Kolejną przyczyną dolegliwości bólowych są wady wrodzone oraz nabyte kręgosłupa. Najczęstszą wadą wrodzoną jest skolioza, która poprzez ograniczenie ruchomości kręgosłupa, a także asymetryczne napięcie mięśni przykręgosłupowych może powodować dyskomfort, uczucie sztywności i braku mobilności odcinka lędźwiowego.

Choroby reumatyczne takie jak RZS (reumatoidalne zapalenie stawów) czy ZZSK (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa) również powodują tworzenie się zmian zwyrodnieniowych, następstwem czego jest ograniczenie ruchomości stawów kręgosłupa i ból.

Zwyrodnienia kręgosłupa lędźwiowego – dostępne formy leczenia i rehabilitacji

Jest wiele sposobów radzenia sobie z bólami kręgosłupa lędźwiowego. Można je podzielić na nieinwazyjne – terapia manualna, kinezyterapia, fizykoterapia, farmakoterapia oraz inwazyjne – zastrzyki przeciwbólowe, blokady sterydowe na bóle kręgosłupa i operacje kręgosłupa. Najważniejsza jest jednak odpowiednia diagnostyka. W tym celu należy udać się do lekarza ortopedy bądź dobrego fizjoterapeuty specjalizującego się w bólach kręgosłupa. Niekiedy niezbędne będzie wykonanie zdjęcia RTG lub Rezonansu Magnetycznego odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Specjalista oceni stopień zaawansowania zmian oraz zaproponuje odpowiedni, indywidualnie dobrany sposób leczenia.

Znacząca większość bólów kręgosłupa ustępuje po odpowiednio dobranej rehabilitacji. Fizjoterapeuta może zaproponować wiele możliwości leczenia. Najważniejszą i najskuteczniejszą metodą jest terapia manualna oraz masaż kręgosłupa. Polegają one na rozluźnieniu okalających kręgosłup tkanek, mobilizacji ruchomości kręgosłupa, manipulacjach i rozciąganiu mięśni. Trakcja kręgosłupa oraz rozluźnienie mięśni wykonywane przez fizjoterapeutę przynosi ulgę w bólu.

Metody rehabilitacji kręgosłupa w odcinku lędźwiowym

Kolejnym bardzo ważnym elementem rehabilitacji są ćwiczenia fizyczne czyli kinezyterapia. Pozwalają one odbudować siłę mięśniową tzw. gorsetu mięśniowego, poprawić stabilizację kręgosłupa i odciążyć przeciążone tkanki. W ramach ćwiczeń pacjent uczy się również utrzymywania prawidłowej postawy ciała oraz zmiany niewłaściwych nawyków podczas pracy. W efekcie pacjent odczuwa większą ogólną sprawność fizyczną, a ból ustępuje. To również doskonała forma profilaktyki, dzięki której w przyszłości przykre dolegliwości nie powracają. Jest to szczególnie istotne u pacjentów wykonujących pracę siedzącą lub fizyczną.

Terapię manualną oraz kinezyterapię warto wspomóc fizykoterapią. Są to zabiegi przy użyciu prądów niskiej lub średniej częstotliwości, ultradźwięków, lasera, krioterapii, terapii ciepłem czy pola magnetycznego.

Każdy z tych zabiegów w inny sposób oddziałuje na organizm pacjenta, jednak ich wspólną cechą jest przyspieszenie procesu gojenia tkanek. Ma do duży wpływ na proces leczenia, a połączenie różnych metod daje najlepsze efekty.

Pacjent powinien wiedzieć, że proces rehabilitacji nie zawsze jest bezbolesny. Terapia manualna może być nieprzyjemna, a ból po terapii może utrzymywać się 2-3 dni, co jest normalnym zjawiskiem. Zazwyczaj po kolejnych terapiach dyskomfort utrzymuje się coraz krócej. Fizykoterapia zastosowana po terapii manualnej pozwala ograniczyć nieprzyjemne dolegliwości.

W większości przypadków bóle kręgosłupa udaje się zniwelować w czasie do 6 tygodni. Jednakże rehabilitacja, którą powinien kontynuować pacjent jest znacznie dłuższa. Polega ona na systematycznym wykonywaniu w domowym zaciszu ćwiczeń zaleconych przez fizjoterapeutę. Należy w szczególności zwrócić uwagę na przyjmowaną podczas pracy pozycję, zwiększyć aktywność fizyczną a niekiedy zmienić tryb życia. Warto również, nawet mimo braku bólu, co pewien czas odwiedzić swojego rehabilitanta. Pozwoli to z czasem wrócić do pełnej sprawności i uniknąć nawrotów dolegliwości bólowych.